Łupianka Stara

Łupianka Stara, Łupianki Starej, łupiański.

Łupianka Stara – wieś położona na północ od Łap, na zachód od wsi Łupianka Nowa. Jest to duża wieś, okolnica, położona u podnóża Będziuńskich Gór (157 m n.p.m.). Można spotkać tu jeszcze drewniane budownictwo ludowe, typowe dla osadnictwa mazowieckiego.Zajmuje powierzchnię 1174 ha.  W czasie potopu szwedzkiego, 4 i 5 paździenika 1656 r., pod Łupianką stały wojska hetmana Wincentego Gosiewskiego.     

Do obozu litewskiego pod Łupiankę przybył wysłannik Fryderyka Wilhelma. Zadaniem jego było podjęcie próby porozumienia. Z tego miejsca Wincenty Gosiewski wydał uniwersał do mieszkańców Prus Książęcych, grożąc, iż jeśli ktoś zostanie przy Szwedach, jego dobra zostaną  „nawiedzone ogniem i mieczem”. „1528 Parafeia Płońskaia – Seło Staraia Łupianka”. Zapisy nazwy w różnych latach były niejednakowe: Staraia Łupianka (1528 r.), Łupianka Starawieś (1544 r.), Łupianka antiqua (1569 r.; przymiotnik antiquus ‘stary’), Łupianka Antiqua (1580 r.), Łupianka stara (1592 r.), Łupianka-Stara (1884 r.), Łupianka Stara (1921 r.), Stara Łupianka (1973 r.).

Łupiński Jan o przydomku Piardzik był posesjonatem w Łupiance Starej i miał 3 poddanych.W r. 1827, w tej szlacheckiej wsi, mieszkało 460 osób w 71 domach.  W czasach Królestwa Polskiego wieś nosiła nazwę Łopianka Stara i składała się z wsi i osady. Należała do parafii płonkowskiej. Łupianka Stara w r. 1921 liczyła 463 mieszkańców i składała się z 62 domostw. Należała do gminy Kowalewszczyzna w powiecie Wysokie Mazowieckie.W Szkole Podstawowej w Łupiance Starej uczy się 100 dzieci.

Co roku, w ostatnią niedzielę maja, w Łupiance Starej odbywa się Festyn Rodzinny. Jest to impreza mająca charakter majówki. W trakcie takiej biesiady odbywają się różne zawody i występy. Zawsze występuje miejscowy zespół folklorystyczny „Łupinianki”. Łupianka to nazwa topograficzna. Człon wyróżniający Stara jest nazwą kulturową. 

Car (część wsi Łupianka Stara)

Wyraz car znaczył ‘monarcha rosyjski, panujący tatarski chan lub car turecki=sułatan’. Bardziej prawdopodobne wydaje się pochodzenie nazwy Car od ap. carek (carka) oznaczającego miejsce ‘zagrodę w chlewie; zagrodę pod piecem dla kur lub przegrodę na kartofle’. Wywiad z mieszkańcami nie wyjaśnił pochodzenia nazwy. Ale potocznie mówi się, że ktoś mieszka „na Carze”. Nie ma też żadnych dokumentów o pobycie jakiegokolwiek cara w Łupiance. Wnioskuję więc, że określenie było związane z jakąś zagrodą, wytworem rąk ludzkich. Car  to nazwa kulturowa.  

Kącik (część wsi Łupianka Stara)

Według Stanisława Rosponda, wszystkie przyleśne osady, w których były nędzne kąty, chałupy, przyjęły nazwy Kąt, Kącik, Kąty. Nadawane przysiółkom, występują tak często, że liczy się je na setki. Najczęściej były położone na skraju lasu.Jednak, jak wynika z położenia tej części wsi i rozmowy z mieszkańcami, nazwa ta pochodzi raczej od położenia „w kącie, na uboczu”. Jest to więc nazwa topograficzna.  

Rzeczna (część wsi Łupianka Stara)

Rzeczna  to   nazwa   topograficzna,   pochodząca  od  wyrazu  rzeka. Na Rzecznej znaczy tyle, co przy drodze prowadzącej do rzeki.   

Szulki (część wsi Łupianka Stara)

Nazwa Szulki mogła powstać od słowa szurf (z niem.) oznaczającego niewielki wykop lub szybik stosowany w robotach geologiczno-poszukiwawczych w celu odsłonięcia znajdującej się pod glebą skały, który był zasypywany po pobraniu próbek. Mogła także pochodzić od słowa szulerz określającego ‘palacza przy piecu hutniczym’. W tych miejscach Niemiec Bryl miał kiedyś cegielnię i kopalnię odkrywkową i stąd nazwa pochodząca z jęz. niemieckiego. Trudno rozstrzygnąć, czy jest to nazwa służebna, oznaczająca zawód palacza pracującego przy piecu, czy może kulturowa związana z szybikami. Nazwę Szulki zaliczam do nazw dwuznacznych.