Płonka Kościelna

Płonka Kościelna, Płonki Kościelnej, płonkoski.

Obszar  zajmowany  przez  Płonkę Kościelną to 688 ha. Wieś położona jest na zachód od Łap. Wieś Płonka Kościelna słynie z posiadania sanktuarium Maryjnego, w którym znajduje się cudowny obraz Wniebowzięcia NMP pędzla Teodora Łosickiego. Posiada wymiary 130 na 85 cm i został wykonany techniką olejną na płótnie.  Pod koniec XVII wieku ks. biskup Stanisław Dąbski, skierował do Płonki specjalną komisję, która potwierdziła prawdziwość łask otrzymywanych przed obrazem. Otoczony jest  kultem od XVII wieku. Obecny kościół p.w. św. Michała Archanioła pochodzi z początków XX wieku. Przed świątynią wznosi się pomnik Jana III Sobieskiego, zbudowany w 1983 roku dla uczczenia zwycięstwa pod Wiedniem. Po starym, drewnianym kościółku z r. 1664, odnawianym w latach 1827 i 1857, zachowała się jedynie drewniana dzwonnica z 1800 roku.W odległości ok. 1 km na południowy-zachód znajduje się cudowne źródło.

Pierwsze wzmianki o Płonce pochodzą z r. 1203, a dotyczą nadania przez Konrada Mazowieckiego, biskupowi płockiemu Gunterowi dóbr ziemskich Płonka. Prawdopodobnie pierwsi osadnicy przybywający z zachodnich terenów na wschód założyli Płonkę. Osiedlili się kilka kilometrów na zachód od Narwi. W pobliżu tej wsi płynie rzeczka Awissa. Być może Awissa była także znaczącą rzeką w tamtym okresie. Parafia istniała już w 1446 r., ale uposażona została dopiero w 1502 r. Drewniany kościół istniał w r. 1475. Wzmianki o wsi Płonka pochodzą z roku 1528 „Parafeia Płonskaia – Seło Płonka zemiane”.

O Płonce Kościelnej pisano także w roku 1580.W pierwszych dniach października 1656 r. wojska Wincentego Gosiewskiego rozpoczęły pochód z Brańska do Prus Książęcych. Przeprawiły się przez Narew i 3 października zatrzymały się pod Płonką Kościelną. Jednak Gosiewski nie zabrał ze sobą okolicznej szlachty, gdyż rezultat zebrania się pospolitego ruszenia był bardzo słaby. 4 paździenika litewskie wojska Gosiewskiego ruszyły w kierunku Łupianki.W r. 1827 wieś Płonka Wielka albo Kościelna posiadała kościół drewniany, szkołę początkową, wiatrak i 737 mórg obszaru. Istniał tu dom schronienia dla starców i kalek. Było 45 dymów i 276 mieszkańców. Na koniec XIX w. w Płonce Kościelnej była szkoła i kościół. Wieś należała do gminy Kowalewszczyzna i podlegała pod sąd w Tykocinie.

Wieś Płonka Kościelna w r. 1921 liczyła 357 osób zamieszkujących 64 domy. Trzynaście spośród nich było wyznania mojżeszowego, ale wszyscy deklarowali narodowość polską. Należała do gminy Kowalewszczyzna w powiecie Wysokie Mazowieckie.Płonka to nazwa topograficzna od wyrazu płoń, płoniawa, płonia = ’dziura w lodzie, przerębel, wartkie i głębokie części rzeki nie zamarzające zimą, ziemia płonna, miejsce wygorzałe, dla zbytniej suszy nieurodzajne, nagie, bezleśne pastwisko na wzgórzach’. 

Irena Halicka twierdzi, że Płonka to nazwa topograficzna wzięta od cech gruntu lub flory. Wyraz płony oznaczał w języku staropolskim to samo, co obecnie słowo płonny, czyli ‘jałowy, pusty’, natomiast płonka znaczyło ‘leśne drzewo, dziczka’.

Przymiotnik Kościelna, Kościelny, istniejący w polskim słownictwie od XVI w. pozostał w licznych nazwach miejscowych.

Człon pierwszy Płonka jest nazwą topograficzną.

Człon wyróżniający Kościelna jest nazwą dzierżawczą, świadczącą o tym, że wieś była własnością plebana. 

Glinki (część wsi Płonka Kościelna)

Nazwa pochodzi od ap. glinka ‘glinianka, dół, gdzie się kopie glinę; grunt gliniasty; dół po glinie wypełniony wodą’. „Glinka pospolicie glina ‘rodzaj nieprzepuszczalnej gleby o barwie żółtawej, używanej szczególnie do wyrobów garncarskich’. Stał się podstawą nie tylko w językach słowiańskich, ale i innych europejskich bazą przeróżnych prymarnych, sekundarnych i złożonych toponimów”. Glinki to nazwa topograficzna w formie liczby mnogiej. 

Kaczorowo (część wsi Płonka Kościelna)

Kaczorowo  jest  nazwą  dzierżawczą  od  powszechnego nazwiska Kaczor. Kaczor ‘ptak dziki lub domowy’. Wyraz kaczorowy oznaczał „mieniący się, zielono-czerwono-błękitny, jak szyjka kaczora’.   

Ptasia (część wsi Płonka Kościelna)

Ptasia może być nazwą topograficzną, pochodzącą od ap. ptak.Nazwy Kaczorowo i Ptasia mogą wskazywać na liczne stada i gatunki ptaków na tym terenie. Nazwa rzeczki Awissa także o tym świadczy. Avis z jęz. łacińskiego znaczy ‘ptak’.